Mongolskie Imiona
Język mongolski nie zamarza. Kolejny dowód na to jak dostosowani do zimna są Mongołowie. Za to polski i angielski w moich ustach brzmią przy minus trzydziestu jakbym był niedorobiony. Dlatego poświęcam ten post temu dziwnemu językowi, który powiem dla ułatwienia przypomina nieco węgierski (Węgrzy w tym miejscu chcieliby podziękować Czyngis-Chanowi).
Zauważyłem, że w Polskim Internecie przewija się często imię Bilguun Ariunbaatar. Ponieważ dawno polskiej TV nie widziałem, nie mogę nic o panu Bilguunie powiedzieć. Może tylko że najwyraźniej on w Polsce robi większą karierę niż ja w Mongolii. Mi udało się jedynie wystąpić w dwóch reklamach. Za darmo. W jednej ładnej na ćwierć sekundy i w drugiej nędznej na odrobinę dłużej.
Zauważyłem natomiast nie zupełnie poprawny zapis mongolskiego imienia pana Bilguuna. Błąd popełniany jest z tego powodu, że nazwiska nie są powszechnie używane w Mongolii, czy też zmieniane podczas małżeństwa. Dziedziczone po ojcu (jeśli jest znany) i pisane w razie potrzeby wyłącznie przed imieniem, skracane są najczęściej jedynie do inicjału. Tak też w zachodnich mediach (np. The Washington Post) jakiekolwiek wzmianki o prezydencie Mongolii wymieniają rzadko jego pełne imię: Tsakhiagiin Elbegdorj, za to zgodnie z zasadami Elbegdorj, lub T. Elbegdorj (Ts. Elbegdorj). Również imiona klanowe nadawane dla ludów w określonych regionach i przekazywane przez nich z pokolenia na pokolenie, jednak te w ogóle nie są zapisywane w paszportach, ani wykorzystywane w jakikolwiek praktyczny sposób.
Tak też pan Bilguun poprawnie powinien być nazywany zwyczajnie Bilguun lub A. Bilguun, bo tak byłby nazywany w swojej ojczyźnie.
Jak wspomniałem nazwiska nie są popularne. Często spotkać można natomiast zdrobnienia i skróty imion, zwykle wykorzystujące jeden z członów oraz przyrostek, zwykle – aa, – ii, – oo, – ee. Tak też Otgonbayar przedstawi się jako Otgoo, Oyuunchimeg jako Oyunaa lub Chimgee (w zależności który człon wybierze do zdrobnienia) , Lkhagvasuren- Lkhagvaa, Enkhjargal- Enkhee, Narantsetseg- Naraa, Delgerzayaa- Deegii. Wśród zamerykanizowanej młodzieży popularne jest też używanie inicjałów z angielską wymową, jak Munkhgerel- M.G.
Imiona te są bardzo ciekawe w tłumaczeniu. Najczęściej dwuczłonowe oraz wykorzystujące rzeczowniki i przymiotniki. Często powtarzają się motywy roślinne, czy też przymioty jakości, siły i urody. Tradycyjnie imiona mają znaczenie symboliczne i zapewniają szczęście. Ich dobieranie często dokonywane jest przez najstarszą osobę w rodzinie.
Spora część imion, jak np. Bilguun (talent, przynoszący dobre wieści), Byamba (sobota), czy Lkhagvasuren (lkhagva- środa, suren- imponujący ) jest wykorzystywana dla obu płci. Często więc napotkać można chłopców i dziewczyny noszących te same imiona, bądź człony imion. Jest również popularnym wykorzystywanie tych samych członów u rodzeństwa. Siostrami prawdopodobnie okażą się Munkhtsetseg i Altantsetseg (tsetseg- kwiat). Inne popularne przedrostki i przyrostki dla rodzeństwa to Naran (słońce), Saran (księżyc), czy Tsolmon (poranna gwiazda).
Człony imion popularnych dla obu płci najczęściej obejmują: Enkh (pokój), Bayar (radość, świętowanie), Saikhan (dobro, spokój), Munkh (wieczność) oraz Erdene (klejnot).
Część ma Tybetańskie pochodzenie. Napotkać można więc imiona takie jak Dorjpalam (diament), Ochir (czyt. Oczir) (błyskawica), czy też przedrostki –maa (po tybetańsku oznaczające matkę). Nie brak również naleciałości z Chin, choć te zdarzają się rzadziej ze względu na niechęć Mongołów do południowych sąsiadów. Lianhua oznaczać będzie po chińsku lotus. Podobnie jest z rosyjskim. Oktobar (październik) oznaczać będzie kogoś urodzonego w tym miesiącu.
Większość imion męskich odzwierciedla cechy i przymioty siły. Najczęściej spotkać można przedrostki lub przyrostki Baatar (bohater), Sukh (siekiera), Bat (silny, solidny), Bold (stal). Stąd Sukhbaatar (siekiera bohater – lider rewolucji po którym nazwano plac główny w stolicy zwanej Ulaanbaatar (czerwony bohater)). Przykłady imion to Batsaikhan (Silny miły), czy Tomorbaatar (żelazny bohater).
Przedrostki i przyrostki w imionach żeńskich wykorzystują często nazwy kwiatów, przymioty piękna i pozytywne wartości. Częste imiona to Narantsetseg (słonecznik), Altantsetseg (złoty kwiat, kwiat Ałtaju), Narantuya (promyk słońca), Oyuuntsetseg (mądry kwiat) oraz Tsetsegmaa (kwiat matka).
Do moich ulubionych imion należą te z grupy stosującej człony o negatywnych znaczeniach i skojarzeniach oraz wartościach tabu. Historycznie mają konotacje z szamanizmem i wiarą w złe duchy. Nadawane są dzieciom urodzonym w rodzinach doświadczonych utratą dziecka. Ma to na celu zmylenie duchów i uchowanie nowego potomstwa przed śmiercią z rąk demonów. Najczęściej spotykane imiona z tej grupy to Muunokhoi (Zły pies), Nekhii (owcza skóra), Nergui (Bezimienny, -a), Medekhgui (Nie wiem), Khunbish (nie człowiek), Khenbish (nikt), Enebish (nie to), Terbish (nie ten, nie ta).